Gry komputerowe są fascynującą dziedziną sztuki. Nie tylko dlatego, że żadna inna dziedzina nie wciąga odbiorcy tak intensywnie w przeżywanie dzieła artystycznego. Gry są takie specjalne, bo dają graczom możliwości i narzędzia do produkcji własnej, często artystycznej, twórczości.

Tym wpisem chciałbym zacząć w Technopolis mniej lub bardziej regularne prezentacje dzieł i dziełek graczy stworzonych przy pomocy gier komputerowych (a czasem nieco obok tych gier, ale pozostających w ścisłym związku z naszym ulubionym hobby). Ponieważ ta twórczość najczęściej przyjmuje postać filmów, właśnie wklejek z youtube będzie najwięcej. Ale nie tylko – będzie o komiksach, będzie o fanfikach, będzie wreszcie o tak zwanych modach, programach zmieniających jakiś element gry (bo programowanie też jest sztuką).

I właśnie od modów dziś zaczniemy, na filmiku kończąc. Nie wiem, kto i kiedy stworzył pierwsze modyfikacje, ale pamiętam, kiedy sam się z nimi spotkałem: w roku 1996, po premierze pierwszego Quake’a. Firma id Software zdecydowała się wtedy upublicznić język QuakeC, którym można było oprogramowywać obiekty i zdarzenia występujące w grze. To był sukces. Gracze dostali możliwość nie tylko zmiany reguł gry, ale też tworzenia własnej zawartości – o przykładach udanych modyfikacji, które zaczęły żyć własnym życiem, pisałem przy okazji recenzji „Alien Swarm” i „League of Legends„.

Cofnijmy się jednak o 15 lat. W czasach pierwszego Quake’a jedną z największych bolączek gier FPS był brak inteligentnych przeciwników sterowanych przez komputer. Gdy chciało się pograć w trybie multiplayerowym, trzeba było czekać, aż zbiorą się inni gracze, którzy też akurat chcą grać w to samo. Przypominam – mówimy o drugiej połowie lat 90. Internet, jak już był, to przez 0202122 i oferował pingi rzędu 300+ ms. Grało się w tzw. LAN-ach – sieciach lokalnych, na przykład w kawiarenkach internetowych, których też jakoś dużo wtedy nie było, albo – jak w moim przypadku – akademikach :). Gdy ktoś chciał potrenować spokojnie i samotnie w domu – niespecjalnie miał jak.

Wtedy właśnie pojawiły się  pierwsze boty – programy udające prawdziwych graczy. Pozwalały pograć, gdy akurat nie miało się pod ręką sparingpartnera na odpowiednim poziomie. Ponieważ jednak sztuczna inteligencja to nie w kij dmuchał, pierwsze podejścia były raczej nieciekawe. Boty miały błędy, zachowywały się dość schematyczne i w sposób nijak niemający się do gry prawdziwego przeciwnika. Wtedy niejaki Steve Polge opublikował swoje dzieło, które było kamieniem milowym w dziedzinie gamingowych AI. Reaper Bot, bo o nim mowa, zachwycał swoimi umiejętnościami nauki w trakcie rozgrywki i stosunkowo wyrafinowaną taktyką. Poznawał plansze, biegał po rozrzucone na nich „znajdźki”, unikał walki, gdy uznawał, że nie ma szans. A swojemu autorowi zapewnił pracę w firmie Epic, gdzie ten stworzył sztuczną inteligencję do botów w Unreal Tournament. To właśnie ta inteligencja wirtualnych przeciwników była jednym z głównych motorów sukcesu tej gry, a potem całej serii.

„Quake” to w ogóle ciekawy tytuł z punktu widzenia historii gier komputerowych i twórczości graczy – nie tylko dlatego, że dał początek wielu świetnym projektom: nawet wysokobudżetowy „Team Fortress 2” startował jako mod do Quake’a, a fanowska tzw. totalna konwersja o nazwie „Alien Quake” udowodniła (dopóki się 20th Century Fox nie przyczepił), jak dobrze może wyglądać przycięcie gry do opowiedzenia historii znanej zupełnie skądinąd. Były fanowskie Quake’i – wyścigi samochodowe, Quake’i – zawody sportowe itd., itp.

Przede wszystkim jednak wraz z Quake’iem pojawiły się quake movies. Program posiadał bowiem możliwość nagrywania przebiegu rozgrywki i późniejszego odtwarzania. Nie w postaci pliku video (komputery były wówczas zbyt słabe, by poradzić sobie z sensownym strumieniowaniem danych na dysk), ale jako sekwencji zdarzeń występujących w grze (do dziś stosuje się takie rozwiązanie do oceniania szybkości komputera). W ten sposób gracze dostali do rąk narzędzie pozwalające im na nagrywanie krótkich filmików, którymi później można było się pochwalić w Internecie. Pierwotnie te wymieniane pliki prezentowały umiejętności i niecodzienne osiągnięcia, na przykład w postaci speedrunów (również opisywanych na Technopolis), wraz jednak z możliwością modyfikowania rozgrywki modami i własną zawartością, filmiki zaczęły być dziełami quasi-fabularnymi. W ten sposób narodziła się machinima, którą jeszcze nieraz będziemy się tu zajmować.

Jednym z pierwszych takich filmów był „Diary of a Camper” – krótki filmik „nakręcony” przez klan The Rangers. W zasadzie nie prezentuje się zbyt okazale – ot, kilku żołnierzy wyskakuje z teleportu, zwiedza mapę, raportuje „clear!”. Po chwili dwójka z nich wpada w zasadzkę kampera, którego załatwia reszta żołnierzy.  Niby nic rewelacyjnego, prawda? To przypomnijmy sobie pociąg wjeżdżający na peron u braci Lumiere i efekt, jaki wywarł na współczesną kulturę.

Powyższy film prezentuje przy okazji jedną z podstawowych problemów machinimy: niesamowitą hermetyczność produkcji, która powoduje, że filmiki – nawet te rewelacyjne – są zbyt często zrozumiałe tylko dla osób znających daną produkcję. A kto z Was, Szanowni Czytelnicy,  pamięta jeszcze pierwszego Quake’a i mapkę DM6? Kto z rozrzewnieniem wspomina zwarcia przy czerwonej zbroi i rakietnicy?

Jakub Gwóźdź

Pod koniec marca w sprzedaży pojawił się nowy magazyn o grach wideo, PlayBox. Kilka dni temu polski Internet obiegły natomiast wieści o rzekomym „zmartwychwstaniu” Engarde. Czyżby kryzys rynku prasy minął i teraz czeka nas dynamiczny rozwój gazet? Zarówno tych opiniotwórczych jak i specjalistycznych, traktujących na przykład o elektronicznej rozrywce?

Po odpowiedź najlepiej zwrócić się do specjalistów, w tym przypadku gości Press, gazety „o gazetach” i wszystkim, co jest z nimi związane. Jak mówi na łamach ostatniego numeru Anna Kijan-Szydełko z PRO Media House, „Wydawcy powoli się przekonują, że nawet na spadkowym rynku prasowym można osiągnąć sukces, jeżeli zaoferuje się czytelnikom właściwie sprofilowany i dobrze podany produkt. Zależy to od takich czynników, jak konkurencyjność i potencjał segmentu, wybór grupy docelowej i cena egzemplarzowa”. Dziennikarze Press  nie wspomnieli słowem o świeżo debiutującym PlayBoksie, skupiając się na nowym tytule ekonomicznym wydawcy Wprost, reaktywacji kilku lajfstajlowych gazet, a także typowo młodzieżowych, raczej nie interesujących czytelników Technopolis wydawnictw. Debiut Uważam rze może być potwierdzeniem powyższych słów – wbrew pozorom na rynku jest wciąż miejsce na nowe tytuły. Wracając do rynku polskiej prasy traktującej o grach wideo należy zastanowić się, czy PlayBox należycie to miejsce wypełni? I czy zostałoby jeszcze pole na ewentualny powrót Engarde? Psx Extreme i Neo Plus są hegemonami na rynku, mają oddaną bazę czytelników. Gra toczy się więc nie tyle o przyciągnięcie do siebie regularnie kupujących te miesięczniki ludzi, a zainteresowanie gazetą niekoniecznie tak hardcore’owych, ale znacznie liczniejszych casualowych graczy.

Naczelny PlayBoksa, Tymon Smektała, na blogu Polygmia.pl (jeszcze przed pojawieniem się w kioskach pierwszego numeru swojej gazety) udzielił obszernego wywiadu. Właśnie stamtąd wiemy, że redakcja celuje w 300 tys. polskich posiadaczy PlayStation 3 (takie dane ujawnia Sony Computer Entertainment Polska)  i prawdopodobnie drugie tyle właścicieli xboksów. W nowym piśmie ma też znaleźć się miejsce dla tradycyjnie pomijanego nad Wisłą Nintendo. Stamtąd możemy się także dowidzieć, że papierowa konkurencja dociera do około 15 tys. polskich graczy. Prosta matematyka pokazuje, że pozostaje masa niezagospodarowanych, potencjalnych czytelników. Należałoby się jednak zastanowić, ilu z nich nie kupuje prasy z wyboru zadowalając się polskimi bądź zagranicznymi portalami internetowymi, a ilu w ogóle nie sięga po żadne specjalistyczne media. Sam jestem przykładem siedzącego w temacie gier, ale niekupującego gazet człowieka. Grono moich znajomych również ogranicza się do wirtualnych mediów, tylko nieliczni cyklicznie kupują CD-Action, nie ukrywając, że chodzi im przede wszystkim o dodawane do każdego numeru płytki.

PlayBox płytek mieć jednak nie będzie, bo z racji konsolowego targetu niemożliwością jest dodanie do numeru pełnej wersji gry. Nie chodzi już nawet o hipotetyczny wybór wiodącej platformy, a problemy natury organizacyjnej i cenę numeru, która z kilkunastu złotych musiałaby poszybować do kilkudziesięciu. Zniknąłby wtedy argument o „cenie egzemplarzowej”. Kwestię konkurencyjności i potencjału segmentu mamy za sobą, pozostaje jeszcze zagadnienie sprofilowania i podania.

W przytaczanym wyżej wywiadzie Tymon Smektała bardzo zręcznie wyjaśnił, do kogo jest kierowany jego magazyn:

Wydaje się nam, że są ludzie, którzy wydali 1500 złotych na konsole, kupują gry, chcą się czegoś o nich dowiedzieć, ale niekoniecznie mają głowę do tego, by czytać siedem newsów o zbliżającym się DLC do Castlevanii.

Zakamuflowany przytyk w stronę rodzimych portali, czy wręcz oskarżenie o ślepe pędzenie na newsem i postępującą tabloidyzację nie jest bezzasadne, ale czy te niedociągnięcia elektronicznych mediów nie są już wyrównywane przez istniejące na rynku miesięczniki? A z drugiej strony, czy jest sens w ogóle pisać o tym zbliżającym się DLC do Castlevanii, skoro orientacyjna data premiery dodatku prawdopodobnie zdezaktualizuje się w momencie druku gazety? Redakcja CD-Action zdaje sobie z tego sprawę i rozwija swoją stronę, Psx Extreme od roku także ma swoje miejsce w sieci z najnowszymi nowinkami ze świata gier. Neo Plus weszło w symbiozę z GameOnly. Wywodzący się z tego samego wydawnictwa co CD-Action PlayBox (i składający się nawet z tych samych ludzi) nie ma i nie zamierza tworzyć podobnej strony w sieci, separowanie się od komputerowego pierwowzoru wyklucza z kolei wspólny, bauerowy portal. W kwestii newsów widzę tutaj pewne niedociągnięcia, jednak kto powiedział, że te muszą odgrywać kluczową rolę? Po przejrzeniu magazynu widać, że postawiono na zapowiedzi i recenzje, czyli to, co najbardziej interesuje „niedzielnego” gracza.

Te w porównaniu do konkurencji są jednak bardzo skrótowe, bo jak można było przykładowo opisać najnowszą Yakuzę na jednej stronie A4? Tekst bardzo fajnie skomponowany, przemyślany i spójny czyta się tak szybko jak zjada się kawałek sushi, do którego gra została tam porównana. Czyli do przysmaku, który należy sobie serwować w małych dawkach. Podążając tymi gastronomicznymi porównaniami, takich zajawek na jedną stronę oczekiwałbym po lajfstajlowym piśmie, a nie stricte konsolowym periodyku. Ten według mnie powinien mieć tłuste i ogromne niczym schabowy recenzje, pełne smaczków i szczególików, na które nigdy nie ma miejsca w niekonsolowych, drukowanych gazetach. W PlayBoksie oczywiście znajdują się dłuższe teksty zajmujące nawet cztery stronice, tylko co z tego, skoro połowę pokrywają obrazki? Niestety często lekko rozpikselowane?

Pismo nie zawiera żadnych felietonów i publicystyki. Zestawienia najlepszych gier czy trzydziestu rzeczy które możesz zrobić ze swoją konsolą wystarczają na przejrzenie w drodze powrotnej z saloniku prasowego do domu. Nie ma jednak żadnych tekstów poruszających tematykę gier z nieco innej perspektywy, zagadnień związanych z rynkiem czy szeroko pojętą branżą. Odnosi się wrażenie, że redakcja PlayBoksa odbiera gry wideo jako zawieszoną w próżni rozrywkę, bez żadnego tła i powiązań. Szkoda, chociaż może kolejne numery zrekompensują to pierwsze niefortunne wrażenie?

W tej prostocie może być jednak metoda, którą dostrzega się dopiero po zmianie perspektywy. Nie jestem w stanie obiektywnie ocenić pisma o grach dla niedzielnych graczy z pozycji tkwiącego po uszy w temacie geeka, ale gdybym jako muzyczny ignorant słuchający tylko tego, co znam, dostał podobny magazyn o muzyce, to byłbym zachwycony. Jak każdy słucham muzyki, nie mam jednak zielonego pojęcia o rynku, nie mam pojęcia o nadchodzących albumach, widzę tylko efekt końcowy w postaci płyty na sklepowej półce lub reklamy na jakimś portalu. Mając swoje ulubione gatunki i pojedyncze grupy ciężko jest mi też znaleźć pokrewne klimatycznie melodie, a nie mam czasu ani chęci przebijać się przez specjalistyczne, pełne znawców blogi i portale. Cyklicznie ukazująca się gazeta prezentująca w przystępny sposób powyższe treści bez wgłębiania się w szczegóły, politykę wydawniczą i szereg innych skomplikowanych problemów z których istnienia prawdopodobnie nie zdaję sobie nawet sprawy, byłaby strzałem w dziesiątkę. Przeglądając PlayBoksa odnoszę wrażenie, że wydawca Bauer wraz z załogą CD-Action doszli do podobnego wniosku, tyle, że opisując rynek gier wideo.

Tymon Smektała powiedział, że odbieranie PlayBoksa jako „szmatławca dla casuali” jest zbyt dużym uproszczeniem. Zgadzam się z nim – gazeta ta jest dosyć ładnym wydawnictwem dla casuali. I nie chodzi tutaj o dzielenie środowiska na „prawdziwych graczy” i tych niedzielnych, ani o żadne inne wartościowanie. Wbrew pozorom to właśnie ludzie raczej luźno związani z sektorem gier są większością wśród tych 300 tys. polskich właścicieli PlayStation 3. Sam na jednym z towarzyskich spotkań spotkałem chłopaka, który mając konsolę Sony nie zdawał sobie sprawy z istnienia takiej serii jak Uncharted. Właśnie dla nich PlayBox jest według mnie idealną pozycją, reszta „wtajemniczonych” graczy zbyt wiele nowego tam nie znajdzie.

Paweł Olszewski