„Incepcja” jako metafora gry komputerowej

„Incepcja” Christophera Nolana święci triumfy. Krytycy raczej zgodnie – choć bez przesadnego entuzjazmu – chwalą. Widzowie okazali więcej zachwytu, a suma 600 milionów dolarów, jaką film już zarobił w kinach, robi spore wrażenie.

*** UWAGA *** Tekst zawiera SPOILERY ***

Porównywanie filmu do nowego „Matrixa” czy „Blade Runnera” zdaje się być co prawda nieco na wyrost. Przyznać jednak trzeba Nolanowi, że w zalewie sequeli, remake’ów i komedii romantycznych, potrafił powiedzieć widzom coś świeżego. Narzucić – wręcz zaszczepić metodą „Incepcji” – nową, niepokojącą myśl, dotyczącą otaczającej nas rzeczywistości. Co przy obciążeniach, jakie zapewne odczuwał, wynikających z produkowania Hollywoodzkiego blockbustera, z gwiazdorską obsadą, dla masowej widowni i 160 mln dolarów budżetu, jest już poważnym sukcesem.

Fot. Materiały prasowe

Właśnie ta masowa – i młoda do tego – widownia okazała się być moim zdaniem kluczem do sukcesu „Incepcji”. Trudno przypomnieć sobie film, który tak konsekwentnie pobudził do rozmów większość moich znajomych, ludzi w okolicach 30+. Nie pamiętam też, kiedy ostatnio jakiś kinowy hit rozgrzał do czerwoności licznie okupowane przez młodzież fora dyskusyjne i serwisy mikroblogowe. Czyżby Christopherowi Nolanowi udało się znaleźć jakiś uniwersalny język porozumienia z tą młodszą grupą odbiorców?

Oczywiście można powiedzieć że już sam gatunek – kino akcji, mocno osadzone w realiach sci-fi, ustawia wiek potencjalnego odbiorcy nisko. Konwencja kina fantastycznego daje też reżyserowi wolną rękę, dzięki czemu nikt nie zadaje zbyt wielu kłopotliwych pytań, na przykład dlaczego bohaterami jest grupa wyjętych spod prawa byłych (?) agentów (?), którzy żyją z włamywania się do cudzych umysłów, wykradając stamtąd cenne informacje i głęboko skrywane tajemnice. Ale gatunek to jednak nie wszystko. Mieliśmy w ostatnich latach wiele podobnych prób, zakończonych spektakularną porażką i niechęcią widzów (pamiętacie „Equilibrium”?)

 

Jeden z recenzentów napisał w sieci krytycznie o „Incepcji”, że ogląda się ją jak trwającą 2,5 godziny grę komputerową, przy czym epitet ten brzmieć miał chyba w założeniu autora obraźliwie. Myślę jednak, że w rzeczywistości jest dokładnie na odwrót.

Tak – najnowszy film Nolana ma konstrukcję typową dla gry komputerowej. I to gry komputerowej w najstarszym, najbardziej klasycznym wydaniu. Fabuła podzielona jest na kolejne rozdziały, w scenariuszu nazywane poziomami (levelami) snu. Ich odpowiednie projektowanie – w filmie zajmuje się tym jedna z bohaterek, nomen-omen o imieniu Ariadna – jest ważnym zadaniem, gdyż tylko odpowiednio skonstruowane labirynty pozwalają drużynie skutecznie ukryć się przed przeciwnikami. W „Incepcji” są nimi twory podświadomości, zaludniające sen, do którego włamuje się drużyna. Przeciwnicy są niebezpieczni, gdyż dążą do eliminacji bohaterów. Czyż taka walka nie jest osią rozgrywki większości gier akcji?

Ariadna nazywana jest w filmie Nolana zgrabnie architektem, ale sądząc po funkcji którą pełni, w każdej firmie produkującej gry celownikowe byłaby po prostu level designerem. Jeden moich wujków, pan koło pięćdziesiątki, zadał po wizycie w kinie liczne pytania, między innymi takie, dlaczego te labirynty musiały się zapętlać? Dla mnie – osoby grającej w gry 3D od czasów „Dooma” – odpowiedź jest oczywista: bo każdy poziom to struktura zamknięta.

Fot. Materiały prasowe

Idea poziomów snu (odpowiednika poziomów w grze) jest w filmie Nolana dodatkowo wzmocniona przez sposób w jaki pokonują je nasi bohaterowie. Tajemnica, po którą drużyna wybiera się w senną rzeczywistość swej ofiary, trzymany jest zawsze na końcu poziomu. W sejfie, w najpilniej strzeżonym miejscu, otoczonym przez hordy przeciwników. Leonardo DiCaprio i kompani muszą pokonać najsilniejszego przeciwnika na danej „mapie”, a następie otworzyć sejf. Im bliżej końca misji, tym bardziej zaciekłe stają się strzelaniny, tym więcej sprytu muszą włożyć bohaterowie. Na szczęście w konstrukcji poziomu są też tajemne przejścia, które ułatwiają zadanie.  Odpowiednikiem porażki jest opuszczenie snu, jednak z możliwością powrotu (a więc utrata życia i re-spawn).

Scenariusz „Incepcji” przypomina klasyczną fabułę gry komputerowej również w sposób, w jaki miota bohaterami po różnych sceneriach i światach (lokacjach). Mamy więc zalewane deszczem nowoczesne miasto, współczesny Paryż, rezydencję bossa półświatka z laotańskiej dżungli, warownię położoną na zaśnieżonej górskiej rozpadlinie. Czyż nie przypomina Wam to przygód Lary Croft, albo gier celownikowych, w których każda misja odbywa się w innej scenerii (np. „Call Of Duty Modern Warfare 2”)? Im wyższy poziom trudności, tym więcej przeciwników, tym trudniejsza jest każda misja.

Myślę, że liczne analogie między kinem Christophera Nolana a elektroniczną rozrywką nie są przypadkowe. Reżyser, uznawany dziś w Hollywood za jednego z najzdolniejszych twórców młodego pokolenia, kończy właśnie 40 lat. Nie wiem tego na pewno, ale mogę przypuszczać, że w młodości  miał kontakt nie tylko z kamerą, którą bawił się od dziecka, ale również komputerami 8 i 16-bitowymi. Być może dlatego „Incepcja” ma ten wyraźny rys, który fanom gier komputerowych przypadnie do gustu.

Piotr Stasiak