Mało śmieszna komedia o nazistach

Zadziwiająca mieszanina sensów – z jednej strony zło absolutne, odrażające, i odrzucane ze wstrętem  i grozą przez każdego cywilizowanego człowieka. Z drugiej – źródło wprost pornograficznej fascynacji czarnym mundurem, lśniącymi oficerkami, kultem młodości, i skomplikowanym, aż pięknym w swej grozie sprzętem wojennym.

Nazista to stały element kultury popularnej; jego portret stał się już archetypem, którym posługuje się zarówno komiks (co najbardziej zrozumiałe), gry i kino. Wysoki, szczupły, elegancki, sadystyczny blondyn jest rodzajem maski, jaką posługiwano się w greckim teatrze – na zmianę się nią straszy lub rozśmiesza publiczność. Nazista z Księżyca należy oczywiście do gabinetu figur komicznych.

Timo Vuorensola, fiński reżyser „Iron Sky” (znany dotychczas głównie z równie mało subtelnych co niskobudżetowych parodii Star Treka), do zawiązania fabuły wykorzystuje rozmaite spiskowe legendy dotyczące powojennych losów narodowych socjalistów.

W 1945 roku, tuż przed ostateczną klęską, z tajnej arktycznej bazy w kierunku Księżyca startują latające talerze ze swastyką. Przez ponad pół wieku po ciemnej stronie ziemskiego satelity niepokonani Niemcy uczą się na pamięć „Main Kampf”, produkują nową broń i marzą o wolności, którą potężna nazistowska flota inwazyjna przyniesie cierpiącym masom pracujących Aryjczyków.

Sielankę w Valhalli zakłóca amerykańska misja kosmiczna, wysłana w 2018 roku. Jednym z dwóch członków załogi jest afroamerykański model, którego zdjęcia z urzędującą panią prezydent (nieprzypadkowo wystylizowaną na Sarę Palin) mają wzmocnić jej szansę na reelekcję. Dzięki niemu w ręce nazistów wpada smartfon, którego moc obliczeniowa umożliwia uruchomienie Zmierzchu Bogów, gigantycznej machiny zagłady (bądź, zgodnie z księżycową nomenklaturą, wyzwolenia).  Swoją wielką szansę widzi tu złowrogi cośtamcośtamcośtamcośtam fuhrer Klaus Adler, nazista pierwszoplanowy.

„Iron Sky” jest reklamowany, zgodnie zresztą z deklaracjami samego reżysera, jako „niepoprawny politycznie”.  Jeśli dobrze rozumiem to pojęcie, to o filmie Vuorensola można raczej mówić jako o zaangażowanym politycznie niż niepoprawnym, bo kontrowersyjnych treści jest w nim mniej więcej tyle, ile w broszurze wydanej w biurze komisarza UE do spraw równego traktowania. Nagrodzony gromkimi brawami pomysł, by ukazać Amerykanów (i klasę polityczną, i głupich wyborców) jako bardziej nazistowskich niż sami księżycowi Niemcy, jest bardziej żenujący niż kontrowersyjny.

Zgrane do niemożliwości zgrywy z Gwiezdnych wojen, czy wykorzystanie sceny z „Upadku”, jednego z najbardziej znanych internetowych memów, są ciosem poniżej intelektualnego pasa – publiczność, do której skierowany jest film widziała to już tysiące razy.

Dowcipy w tej komedii są dwa, może dlatego, że reżyser nie widział, czy chce nas bawić, czy politycznie uświadomić (zwłaszcza w scenie finałowej). Jeśli ktoś liczy, że „Iron Sky” może rozśmieszyć świadomym nawiązaniem do stylistyki filmów Eda Wooda to uprzedzam, że więcej tam nawiązań nieświadomych. Passus erudycyjny związany z „Dyktatorem” Chaplina jest chyba strzałem chybionym – cytując aryjską blond-bohaterkę: „Strasznie długi ten film”…

Czy „Iron Sky” to psychoanalityczna próba oswojenia zła, czy może absolutny szczyt braku gustu (bo o nazistach można powiedzieć wiele, ale z pewnością nie byli to śmieszni faceci) – ten werdykt musi wydać publiczność. Ja jednak ostrzegam – moim zdaniem komedia Timo Vuorensola jest równie zabawne, jak dowcip fuhrera o Polsce (i proszę się nie czepiać, to akurat cytat z „Zeliga” Woody Allena).

Jan M. Długosz