Uwaga na bzdury o grach w jednym z tygodników

Tekst Marka Rabija z aktualnego numeru polskiego „Newsweeka” świadczy, że autorzy jednej w ważniejszych gier wideo tego roku – polskiej „This War of Mine” – dali się wciągnąć w pułapkę. Gdyby przewidzieli, co dziennikarz napisze, cytując ich wypowiedzi, prawdopodobnie na jego pytania by nie odpowiedzieli. Bo napisał bzdury.

Nie będę szerzej cytował tekstu – to tekst z tezą, a raczej z tezami (można go przeczytać tutaj). Skupmy się zatem na kluczowych tezach:

1. Potępienie zarobku na medialnej wypowiedzi na temat wojny, pokazującej jej ciemne strony, brutalność, koszty fizyczne i psychiczne.

Bzdura.

Wiele bardziej i mniej wybitnych antywojennych utworów literackich, filmowych, dzieł malarskich obok przekazu emocjonalnego, dokumentalnego i zawartych w nich ostrzeżeń pozwoliło uczestnikom tych przedsięwzięć odnieść korzyści materialne. Będziemy polemizować z zarobkami Ernesta Hemingwaya czy Oliviera Stone’a? Wypomnimy Pablo Picasso, że dostał 200 tys. franków za „Guernicę”? Książki antywojenne trzeba nabyć, do galerii, kina, teatru trzeba kupić bilet.

Sztuka, nawet niosąca najszlachetniejsze przesłanie, kosztuje – pomysł, ciężką pracę, ryzyko. Twórcy „This War of Mine” ryzykowali dużo, gra miała zdecydowanie większe prawdopodobieństwo finansowej porażki niż polskie hity głównego nurtu – „Wiedźmin” czy „Call of Juarez”. Akurat tym razem się opłaciło, co jest bardziej zaskoczeniem niż wykalkulowanym celem. Zrobiono grę pod prąd, także wobec polskich tendencji, gdzie dominuje spojrzenie na rynek gier jako generyczną produkcję dla klientów. Na omówienie, że „This War of Mine” jest antytezą tego podejścia, że twórcy nawet na ekranie tytułowym gry linkują fundację War Child, pomagającą ofiarom wojen – w artykule zabrakło miejsca (notabene opublikowano go w dziale „Biznes”, bo – jak „powszechnie” wiadomo – gry nie są częścią kultury).

O grze dyskutuje się teraz w prasie na całym świecie, mówiąc o ciężarze podejmowanych decyzji, o unikalności spojrzenia na problem, o szczególnym nastroju. Wypowiadają się także cywile, którzy realne walki w miastach przetrwali. Wspominają o podobieństwach i różnicach z ich osobistymi doświadczeniami, krytycznie mówią o nieuniknionych w jakiejkolwiek wypowiedzi medialnej uproszczeniach, lecz wyrażają wdzięczność dla odwagi twórców. Ale przecież takie dyskusje to żadna kultura, warta podkreślenia w artykule. Wart tytułowej tezy jest biznes, cynicznie zarabiający na wojnie.

s
2. „Zdobyć oznacza zazwyczaj ukraść”, „gracz doświadcza świata wypranego z praw i reguł”, „językowym purystom zwiędną uszy od przekleństw” i inne rewelacje dotyczące wymowy gry.

Bzdury.

Zdecydowaną większość zasobów zdobywa się poprzez zbieranie przedmiotów porzuconych oraz przez handel, nie „zazwyczaj” przez kradzież. Grę można ukończyć nie kradnąc, nikogo nie atakując. Kradzież w „This War of Mine” zawsze wiąże się z ryzykiem, zarówno fizycznym, jak i psychologicznym – postacie mają wyrzuty sumienia po obrabowaniu innych, które mogą nawarstwić się do stanu depresyjnego i w skrajnym przypadku – ucieczki czy targnięcia się na własne życie.

To nie jest świat wyprany z praw i reguł. Prawa czasu pokoju ulegają degradacji, ale ich miejsca zajmują inne, będące integralną częścią mechaniki gry: prawa wymiany – przedmiot za przedmiot, uczynek za uczynek; symulowane prawa naturalne – dotyczące głodu, schorzeń, fizycznej wytrzymałości. Często te prawa są egzekwowane przez silniejszego. Przemiana reguł, oparta na użytych do tworzenia gry wspomnieniach realnych weteranów wojen, jest pokazana wiarygodnie – każdy krok ma mniejsze lub większe reperkusje, właściwie nie ma tu czynów „bezkarnych”, jak zdarza się – daleko nie szukając – w serii „GTA”.

Raczej nikomu nie „zwiędną uszy”, bo w grze nie ma tekstów mówionych, są tylko pisane. Nie ma też dużo przekleństw, w porównaniu z rzeczywistością z wojennych reportaży jest wręcz zbyt łagodnie. Z pamięci nie jestem w stanie po dwukrotnym przejściu gry wymienić żadnego przekleństwa, oprócz napisu na murze obok domu zajmowanego przez bohaterów: „fuck the war!”. Wiedząc w jakich okolicznościach napis musiał tam się pojawić, jestem doprawdy przerażony demoralizacją bohaterów i twórców…

3. Teza prof. Zbigniewa Nęckiego, psychologa społecznego z UJ, zacytowana w tekście: „Wyszła więc niestety kolejna cyberzabawa, w której człowieka sprowadza się do źródła ewentualnych korzyści”.

Bzdura.

To kolejna opinia poddająca pod wątpliwość dłuższy kontakt z omawianą grą. W grze człowiek jest źródłem „ewentualnych korzyści” nie bardziej niż w prawdziwym życiu, gdzie większość osób ceni wdzięczność, gdzie przywiązuje się wartość do uczciwości współtowarzysza, do ludzkiego życia, przestępstwo traktując jako przełamanie reguł moralnych, których granica jest wyznaczalna u każdego człowieka. Tę granicę dyskutuje „This War of Mine”.

Wielokrotnie zdarzyło mi się poświęcać w grze czas i środki, aby ranna, ciężko chora czy załamana postać przetrwała – mimo że wygodniej było zostawić ją, by zmarła czy odeszła, szukając pomocy gdzie indziej. Tak było przecież taniej i łatwiej, postać na długo pozostawała obciążeniem, nie korzyścią. Choć gra kusi „ciemną stroną”, co jest elementem uwiarygodniającym ten świat – zgodnym z literaturą faktu na temat podobnych realnych sytuacji, równolegle promuje zachowania materialnie bezinteresowne – w przeciwieństwie do „ciemnej strony” podejmowane nie dla profitów w zasobach, ale dla satysfakcji i ulgi emocjonalnej czerpanej z pomocy.

Profesor psychologii nie zauważył jednego z psychologicznych fundamentów utworu, który jest jak wół widoczny już na początku rozgrywki? A może – tak jak w przypadku opinii wydanych w ubiegłym roku na temat oskarżonej w głośnej sprawie Katarzyny W. – informacje o grze czerpał z mediów? Dlaczego autor tekstu, który zetknął się z grą, nie interweniował swoją kontropinią, skoro ochoczo wyraża zdanie na temat wypowiedzi twórców gry? Do tego nie trzeba znać się na niuansach gier czy psychologii, wystarczy wnikliwa obserwacja.

*

Można przytaczać kolejne tezy z artykułu: pytanie z podtekstem do twórców o grę o Auschwitz (aż dziw, że twórcy nie zorientowali się w tym momencie, z jak prymitywnym podejściem do środków wyrazu mają do czynienia i nie zareagowali stosownie), pieczołowicie dobrany cytat z forum dla graczy (a może tak w tekstach o polityce, ekonomii, nauce podpierać się barwnymi opiniami z forum dla czytelników?), kuriozalny telefon do żołnierza na Ukrainie (może warto było też zapytać o znaczenie „Jądra ciemności” Conrada czy „Czasu Apokalipsy” Coppoli dla walczących w Donbasie?). Dokładna polemika nie miałaby końca. Tekst w „Newsweeku” na to nie zasługuje.

Przytoczę tylko jeszcze jedną tezę, tym razem ukrytą pod faktem, bo trzeba przyznać, że autor sprawnie przeplata tezy informacjami obiektywnymi: „Współczesny gracz niejedną ma twarz. Obok nastolatków, uzależnionych od konsoli nie brakuje facetów (rzadziej kobiet), którzy skończyli studia, założyli rodziny i przed czterdziestką już nie w głowie im zarywanie nocy przy prymitywnych strzelankach czy wyścigach”. Jakże miło słyszeć. To i ja, ów „facet”, coś równie miłego i obiektywnego napiszę:

Współczesny zawodowy dziennikarz niejedną ma twarz. Obok harcowników, powielających stereotypy, naginających rzeczywistość do własnych opinii, nie brakuje ludzi, którzy wiedzą, kiedy milczeć.

Czytaj także:
Recenzja „This War of Mine”
Teksty o grach (anty?)wojennych: 1, 2