Osobista historia gier (1): Moc kart

Rok 1989. Wiek – lat jedenaście, trwają zimowe ferie. Kolega z domu wczasowego ma starszą siostrę. Siostra fajna jest, umie grać w karty. Układa z nich coś, co potem nazywa pasjansem. Wyszedł – teraz pomyśl najskrytsze marzenie. „Żeby mi się taka jedna gra komputerowa wreszcie wgrała”.

Tą grą była „Movie” na ZX-Spectrum, od miesięcy wyrzucała błąd ładowania. Po powrocie z ferii załadowała się za pierwszym razem.

Autentyk. W tym typowo gawędziarskim cyklu tekstów opowiem o doświadczeniach z wybranymi dawnymi grami wideo. Nie z perspektywy powrotu do nich dziś, gdy już wiadomo, które tytuły przetrwały próbę czasu i inspirowały trendy, ale z pierwszej ręki – pokazując, jak tamte gry wyglądały na tle ówczesnej rzeczywistości, jak smakowane selektywnie i z umiarem wychowywały, a przynajmniej wzbogacały młodość. Taka sentymentalno-badawcza podróż w przeszłość.

W roku 1989 byłem już całkiem wprawnym graczem, bakcyla złapałem dobre 5-6 lat wcześniej. Sporo już widziałem, skąd więc obsesja na punkcie jednego tytułu?

W prasowych opisach (czyli w „Bajtku”) „Movie” jawiła się jako dzieło syntezy wszystkich sztuk, mityczny Gesamtkunstwerk. Upchany do 48 kilobajtów pamięci. Oznaczało to w praktyce ładny obraz na czarno-białym radzieckim telewizorku, „realistyczny” dźwięk z jednokanałowego generatora, ciekawą historyjkę dającą się streścić w kilku zdaniach i zagadkę, najlepiej kryminalną, z trupem i czymś, co podobno nazywa się „femme fatale”. Gdy dzięki astralnemu przekazowi z pasjansa do głowicy magnetofonu Unitra, zamiast koszmarnego komunikatu „R Tape loading error”, na telewizorku pokazała się tuptająca postać kanciastego gangstera w prochowcu, już wiedziałem, że opisy nie myliły.

„Movie” (także znana jako „M.O.V.I.E.”, 1986) to było zaiste wszytko w jednym: gra „komnatowa” z labiryntem pomieszczeń, niczym „Knight Lore” (1984), gra przygodowa z zagadkami, lecz bez multum elementów zręcznościowych przeszkadzających we „Three Weeks In Paradise”(1986), i jednocześnie gra tekstowa, choć prostsza niż słynny „Hobbit” (1982), bo tylko dialogi wpisywało się bezpośrednio, z klawiatury. Właśnie w ten sposób od napotkanych bandziorów uzyskiwało się hasła, a wśród dwóch uwikłanych w historię sióstr bliźniaczek można było rozpoznać właściwą. Ta, przed udzieleniem dalszej pomocy, od razu stawiała warunek: „Get me the whiskey”. Oj, warto było posiedzieć nad czterema tomami słownika pol-ang-pol, bo właśnie dowiedziałem się, co to famme fatale.

Ukończenie gry z pełnym sukcesem było w zasadzie niewykonalne – ze względu na brak podpowiedzi i losowość (choć „Bajtek” radził m.in.: „Nie wchodź do żadnego z pomieszczeń środkiem drzwi, bo kulka murowana” albo „Kobieta, która każe ci wykańczać innych, nawet morderców, dobrze ci nie życzy”). Ale to jeszcze bardziej dodawało jej aury tajemnicy, wreszcie porażka nie polegała na błyskawicznym utraceniu wszystkich żyć czy niemożności przezwyciężenia bariery językowej, tylko na zagubieniu, przytłoczeniu przez „ogrom” dzieła. Nomen omen – gdy kaseta z grą lądowała na półce, zasłaniała fragment tytułu pewnego opasłego tomu, który w ten sposób wpadł mi w oko – „W poszukiwaniu…”.

Historia gry to także rzecz z innego czasu. Za tym kryminałem z Manhattanu o bardzo filmowym tytule nie stała – jak sobie wtedy wyobrażałem – grupa nowojorczyków w jeansach i ciemnych okularach, lecz człowiek… z Jugosławii. Kiedy w 1984 roku największy przyszły hit z tej strony żelaznej kurtyny – „Tetris” Aleksieja Pażytnowa – dopiero próbował wydostać się ze Związku Radzieckiego, Duško Dimitrijević z chorwackiego Osijeku załatwił wydanie swojej debiutanckiej gry, „Kung-Fu”, na rynku brytyjskim, za pośrednictwem firmy Bug-Byte. Prawdopodobnie była to pierwsza gra z bloku krajów socjalistycznych wydana oficjalnie na Zachodzie. Zachęcony Duško spakował kolejne dwa tytuły, w tym „Movie”, i wykupił bilet lotniczy do Wielkiej Brytanii. Stać go było tylko na podróż w jedną stronę, liczył na wynagrodzenie od Bug-Byte. Tyle że firma w międzyczasie przestała istnieć. W desperacji udało mu się dobić do konkurencji, wydawnictwa Ocean. Jeden z pracowników wspomina to dziś: „Pamiętam Duško doskonale! Był miły i bardzo utalentowany. Zabraliśmy go wieczorem na drinka i od razu upił się w sztok”.

Potem ukazały się jeszcze trzy gry Dimtrijevića. Każda bardziej zręcznościowa i każda sprzedająca się słabiej niż „Movie”. Duško coraz mocniej ciążył ku programom użytkowym, dziś odnajdujemy go jako współwłaściciela chorwackiej firmy tworzącej informatyczne systemy bankowe. Czasem tylko firmę nachodzą dziwni wielbiciele starych gier, aby zapytać, jak to się stało, że produkcje człowieka z Jugosławii rozeszły się na Zachodzie łącznie w około 5 milionach egzemplarzy.

Trudno szukać bezpośrednich kontynuatorów „Movie” – to unikat wyprzedzający swój czas, duchowy prekursor przygodowych gier graficznych, w których jako uzupełnienie przewijają się elementy akcji. Dopiero seria „Alone In the Dark” (od 1992) i jej epigoni, czy wręcz całkiem nowa „L.A. Noire” (2011) – to przykłady rozwiązań o podobnych proporcjach mechaniki.

Z kolei bezpośrednie wpisywanie treści dialogów ma się nieźle we współczesnych grach tekstowych, ale coraz rzadziej pojawia się obok elementów graficznych. Po rezygancji ze sterowania słowem pisanym przez firmę Sierra w latach 90. ostatnim ciekawym utworem z ręcznie wprowadzanymi wypowiedziami była „Façade” z roku 2005. Gracz przybywa w niej do mieszkania znajomej, skłóconej pary – zdania pomagające wybrnąć z niezręcznej sytuacji wpisuje przez interpreter. To intrygujący, wart poznania eksperyment (do darmowego pobrania), choć przez niedoskonałość zrozumienia języka przez maszynę powodujący jeszcze mocniejsze niezręczności, jako żywo kojarzące się z „Movie”. Piszesz swoje, a postacie robią swoje.

Natomiast w głowie niżej podpisanego gra „Movie” zostawiła kilkadziesiąt nowych słówek angielskich, uwielbienie dla gier łączących gatunki, niedokończoną lekturę Prousta oraz dziwny respekt do talii kart.

space
W „Movie” można zagrać online pod tym adresem, także w nieco bardziej kolorową wersję z Amstrada CPC. A jak gracie, to pamiętajcie – Gesamtkunstwerk!