Wirtualna wojna

Polski tytuł chyba niezbyt dobrze oddaje to, co możemy zobaczyć w nowym filmie Jacka Bławuta. Tytuł angielski („Man at war”) trafia w sedno – dokument nie jest ani opowieścią o komputerowych graczach, ani o ludziach którym świat realny przenika się zbyt mocno z wirtualnym (dopuszczam oczywiście możliwość innych, równie uprawnionych interpretacji) – to rzecz o sprawach znacznie poważniejszych.

Reżyser przedstawia nam najpierw bohaterów filmu, ludzi z różnych kontynentów, w różnym wieku, o różnych profesjach. Wśród Amerykanów: sześćdziesięcioletniego dentystę i katolickiego diakona w jednej osobie, miłośnika Glenna Millera; prokuratora, miłośnika gier (za jego plecami, na półce możemy dostrzec oryginalne wydanie Zorka), od 11.09 codziennie wywieszającego przed swoim domem amerykańską flagę; byłego żołnierza; młodego emigranta z Kuby;  brata weterana z Iraku, obciążonego niezrealizowanym marzeniem o służbie w wojsku.

Wśród Niemców wyróżniają się: szczególnie znienawidzony przez polskich pilotów młody architekt (podzieli się z nami pod koniec filmu rodzinną, wojenną tajemnicą); dojrzały wiekiem artysta, latający w ręcznie wykonanej replice kokpitu FW 190 (3 tys. godzin rzemieślniczej pracy), poza malarstwem i graniem zajmuje się również leczeniem chorych ptaków; dowodzący dywizjonem wirtualnych Me 262 student, planujący powietrzne bitwy na kolorowych wykresach. Trzymają emocje na wodzy, ale widać wyraźnie, że chcą się odegrać.

Rosjanie to postacie jak z obrazka – sympatyczni i trochę straszni jednocześnie. Piją wódkę, naśladując Wysockiego grają na gitarach i śpiewają o lataniu, nienawidzą Niemców szczerze i mówią o tym zupełnie otwarcie. Wszyscy zupełnie dorośli, otoczeni opieką swoich mądrych, choć lekko zrezygnowanych żon.

Nie mniej barwna, choć prowadząca bardziej szare życie pozalotnicze jest grupa pilotów z Polski (wiadomo – u nas piramida Maslowa ma ciągle jeszcze mniej pięter niż na Zachodzie): były student szkoły dęblińskiej, realizujący w grze swoje marzenie o walkach powietrznych, dopięty do własnoręcznie wykonanego urządzenia rażącego prądem w razie trafienia wirtualnej maszyny, jak się okaże, doskonale znający taktykę walki myśliwców z czasów drugiej wojny;  pilot-modelarz; opiekujący się stareńką babcią, nieokazujący litości w walkach powietrznych miłośnik ken-jitsu.

Wreszcie piąta grupa, przez polskich pilotów nazwana folksdojczami, to polscy gracze latający w niemieckim JG 300, sportretowani przez reżysera bez cienia sympatii, pozujący na asów Luftwaffe kretyni, nie wiedzący nawet, że powtarzają („My nie jesteśmy proniemieccy, my jesteśmy antysowieccy”) hasła z niemieckich plakatów propagandowych, które rozlepiano na ulicach okupowanych europejskich miast.

Poprzez portrety reżyser znakomicie buduje napięcie. Opowieść o bohaterach przypomina walkę kołową – krążąc wśród nich, zbliżamy się do punktu kulminacyjnego filmu – wirtualnego starcia, zorganizowanego dla uczczenia ojca jednego z Amerykanów, pilota myśliwskiego latającego w czasie wojny na Mustangu. Odwzorowuje ono prawdziwą powietrzną bitwę, stoczoną nad Hanowerem pomiędzy eskortą latających fortec a niemieckimi myśliwcami.

Kiedy wirtualne dywizjony startują ze swoich baz, widzimy już, że to nie będzie zwyczajna komputerowa potyczka. Zbliżenia pokazują spocone, skoncentrowane do granic wytrzymałości  twarze, oczy z uwagą wypatrujące przeciwnika, zapalane w pośpiechu, jedną ręką papierosy – by nikotyna choć na chwilę zniwelowała napięcie. Reżyserowi udało się sprawić, że i widz śledzi pojedynki myśliwców z zapartym tchem. Kto wyjdzie zwycięsko z tej bitwy, niech czytelnik przekona się sam.

W filmie Jacka Bławuta samoloty, pociski, chmury są wirtualne. Jednak to, o czym „Wirtualna wojna” opowiada – emocje siedzących za sterami Amerykanów, Polaków, Rosjan, Niemców – są jak najbardziej prawdziwe. Żona jednego z rosyjskich pilotów, obserwując ze spokojem swojego męża, mówi: „Ta wojna wcale się nie skończyła”. Aż dreszcz przechodzi po plecach.

„Wirtualna wojna”, film dokumentalny Jacka Bławuta, do obejrzenia w telewizji HBO. Obowiązkowo!

Jan M. Długosz