Spec Ops: The Line – to wszystko twoja wina

Redakcja ostrzega – poniższy tekst nie jest recenzją Spec Ops: The Line, lecz jedynie próbą zmierzenia się autora z pewnym aspektem tytułu. Jest też mega-spoilerem, o czym informuję wszystkich, którzy jeszcze w Spec Ops: The Line nie grali.

Spec Ops: The Line wabił nas zapowiedzią „trudnych moralnych wyborów” i fabułą inspirowaną „Jądrem ciemności” (zapewne dla dużej części publiczności całkowicie tożsamą z „Czasem apokalipsy”).  Od razu narzuca się pytanie – czy coś tak banalnego, jak strzelanina TPP może mieć w ogóle cokolwiek wspólnego z twórczością wielkiego pisarza-moralisty, tworzącego na przełomie XIX i XX wieku?

Trzech operatorów Delta Force, dowodzonych przez kapitana Walkera, przedziera się do Dubaju, całkowicie odciętego od świata przez trwającą od kilku miesięcy burzę piaskową. Walker i jego ludzie mają przeprowadzić jedynie rekonesans i zawiadomić zwierzchników o stanie miasta i kondycji znajdującej się w nim amerykańskiej jednostki. Zaatakowani przez fedainów i wstrząśnięci stanem, w jaki znaleźli ruiny Dubaju, postanawiają pogłębić rozpoznanie i odnaleźć pułkownika Konrada, który kilka lat wcześniej w Afganistanie uratował życie Walkerowi. Szybko okazuje się jednak, że lokalna partyzantka jest ich najmniejszym problemem – bohaterowie natykają się na dowody zbrodni wojennych popełnionych przez Amerykanów; zostają też, z powodów których gracz nie jest w stanie początkowo pojąć, zaatakowani przez żołnierzy Konrada, prowadzącego z Walkerem brutalną, psychologiczna grę. Odnalezienie i ukaranie byłego dowódcy staje się obsesją Walkera, który sam z wolna zaczyna przekraczać wszelkie dopuszczalne granice, tłumacząc się przed sobą i coraz bardziej krytycznymi podwładnymi żołnierskim obowiązkiem. Dodatkowo sytuację komplikuje pojawienie się agentów CIA, mający swoje własne, niejasne dla bohatera, cele.

To oczywiście znacznie więcej, niż może na zaproponować przeciętna gra, nawet (a może szczególnie) sygnowana logo liczącego się wydawcy. Ale oczywiście odbiór zależy od tego, jakie mieliśmy oczekiwania – co taka historia, obarczona modną ostatnio (choćby i najsłuszniejszą) antywojenną retoryką, może mieć wspólnego z rzekomą literacką inspiracją?

Rzecz jasna, tak zarysowana fabuła musi być wsparta adekwatną warstwą estetyczną. Spec Ops: The Line jest grą brutalną, krwawą i brzydką – i niczego nie zmieniają tu rozsiane tu i ówdzie graficzne fajerwerki, głównie odtworzona wirtualnie bajeczna architektura ultranowoczesnego Dubaju. Natężenie walki, tunelowość, limitowana amunicja, bezlitośnie odpalane skrypty – wszystko to sprawia, że Spec Ops męczy użytkownika, a jedynym prawdziwym napędem do ukończenia rozgrywki może być nie tyle nawet chęć poznania zakończenia, ale po prostu opuszczenia otaczającego nas piekła. To śmiały manewr ze strony twórców, szczególnie, że zwykle gry starają się nas nagrodzić za trud uczestnictwa, najczęściej poczuciem sytej krwią wszechmocy. Tu jest inaczej – twórcy najzupełniej świadomie wzbudzają w nas dyskomfort. Okropieństw, których dokonujemy towarzysząc Walkerowi nie jest w stanie przykryć nawet dynamiczny gameplay. Poczucie kompletnego braku sensu tego co robimy narasta z każdym rozdziałem opowieści. I nawet jeśli zżymamy się na pojawiające się kampanii nielogiczności, czujemy wyraźnie, że nie może to być jedyna przyczyna niepojętego charakteru świata przedstawionego.

A Spec Ops prowadzi z nami brudną grę i robi wiele, byśmy poczuli się jak najgorzej. Poczynając od plansz ładowania, na których pojawiają się burzące „czwartą ścianę”, kierowane wprost do gracza pytania i komunikaty: „ilu Amerykanów dziś zabiłeś?”; „wciąż jesteś dobrą osobą”; wreszcie – „to wszystko Twoja wina”. Wbrew celowo wprowadzającym w błąd zapowiedziom Spec Ops nie proponuje nam żadnych istotnych „wyborów moralnych” (może poza pełnym emocji momentem, w którym możemy powstrzymać się od świadomego popełnienia zbrodni wojennej). Opisywana wielokrotnie scena, w której musimy wybrać pomiędzy śmiercią ewentualnego sprzymierzeńca (agenta CIA) a dwójki niewinnych cywili nie jest w rzeczywistości żadną istotną alternatywą – różnica polega tylko na tym, czy mały fragment mapy będziemy musieli pokonać pod ciężkim ogniem, czy też w miarę bezkolizyjnie się przez niego przekradniemy.

Gra zastawia też na nas pułapki, np. w scenie z bezbronną kobietą-cywilem, która wybiega nam pod lufę w trakcie ostrej wymiany ognia – nie ma tu nawet sekundy na podjęcie decyzji, pozostaje tylko czysto mechaniczna szybkość reakcji; gdzie indziej chwila zawahania, chęć okazania litości, będzie nas kosztować życie. Najbardziej nieuczciwym zagraniem jest scena, w której Walker podejmuje najgorszą, najbardziej brzemienną w skutki decyzję, a gracz, choćby przeczuwał co się za chwilę może wydarzyć, nie ma ani świadomości ewentualnych konsekwencji, ani żadnego pola manewru – tu możemy tylko albo zrobić to, czego żądają od nas scenarzyści, albo wyłączyć grę (co, prawdę mówiąc, poważnie rozważałem).

I tu uwidacznia się decydująca rola naszego współsprawstwa. Jedna z Autorek Technopolis od kilku lat usiłuje wbić niżej podpisanemu do głowy, że interaktywność zakłada uczestnictwo, unieważniając argument „to tylko gra”. Czym innym jest czytanie książki czy oglądanie filmu, czymś zupełnie innym udział w wirtualnym świecie. I rzeczywiście, gameplay narzuca kompletnie inną perspektywę – gdyby Spec Ops: The Line był antywojennym filmem w rodzaju „Generation Kill”, obejrzenie go powodowałoby zapewne „wzmożenie” moralne, wynikające choćby ze wspólnoty doświadczenia z tymi wszystkimi, którzy podobnie jak my potrafią słusznie ocenić morderczą farsę, jaką jest wojna. Jednak interaktywność wyklucza taką łatwą drogę. To nie Konrad jest tu obsadzony w roli Kurtza, nie jest nim nawet staczający się w otchłań szaleństwa kapitan Walker – wirtualna krew spływa po moich rękach, nawet jeśli tłumaczę sobie, że kończę Spec Ops tylko dlatego, że powinienem wykonać zadanie i napisać tekst o tej niezwykłej grze.

Twarz Walkera, niczym na portrecie Doriana Graya, zmienia się wraz z każdą, podjętą przez niego decyzją, stając się powoli straszną, krwawą maską. Doceniam maestrię, z jaką twórcy zagrali na moich emocjach i uważam Spec Ops: The Line za wydarzenie, które pamiętać będę długo, ale za nic na świecie nie chciałbym zagrać w nią raz jeszcze. Dlaczego? Bo portret Walkera pokazuje nie jego twarz, ale moją.

I co, macie ochotę postrzelać?

JMD